Zerwanie ścięgna Achillesa – leczenie operacyjne i rehabilitacja

Zdrowe i elastyczne ścięgno Achillesa jest niezbędne w prawidłowej lokomocji, umożliwiając płynne ruchy stopy podczas chodu. Dlatego zerwanie ścięgna Achillesa całkowite lub częściowe wymaga odpowiednio szybko wdrożonego leczenia i rehabilitacji. Tylko wtedy możliwe jest odtworzenie pełnej funkcji tego ścięgna.

Gdzie jest Achilles i do czego służy ścięgno Achillesa?

Ścięgno Achillesa (łac. tendo Achillis, tendo calcaneus) stanowi największe ścięgno organizmu ludzkiego zbudowane jest z silnych włókien kolagenowych. Znajduje się w tylnej i dolnej części podudzia, utworzone jest z połączenia ścięgien mięśnia brzuchatego i płaszczkowatego. Łączy mięśnie tylnej grupy podudzia z guzem piętowym, a w trakcie swojego przebiegu rozpoczyna się dość szerokim pasmem, zwężając się i grubiejąc ku dołowi w stronę pięty.

Achilles odpowiada za takie ruchy jak na przykład wspięcie na palce, umożliwia ruchy zgięcia podeszwowego stopy. Jest jednym z istotniejszych elementów prawidłowej stabilizacji stopy, oraz jej propulsji. Znajdujące się w ścięgnie receptory prioprioceptywne (czucia głębokiego) zapewniają płynność ruchu stopy i jej odpowiednie ułożenie w stosunku do podłoża.

Zerwanie ścięgna Achillesa – przyczyny

Do zerwania ścięgna Achillesa dochodzi najczęściej podczas gwałtownych ruchów stopą jak podczas startu biegowego, gry w siatkówkę czy koszykówkę. Przyczyną urazu może być również upadek na stopę z dużej wysokości.

Zerwanie częściowe lub całkowite może wystąpić również w wyniku stopniowego osłabianie struktury ścięgna np. u biegaczy w wyniku zbyt dużych przeciążeń treningowych, nieodpowiedniego przygotowania motorycznego. W takich sytuacjach sumujące się mikrourazy oraz powstający w ich wyniku stan zapalny znacząco obniża wytrzymałość ścięgna.

Inne czynniki wpływające na zerwanie ścięgna Achillesa:

• Przewlekłe zapalenie ścięgna Achillesa
• Nieprawidłowo leczone zastarzałe urazy ścięgna
• Stosowanie niektórych antybiotyków i leków sterydowych
• Choroby genetyczne i autoimmunologiczne
• Nadmierna masa ciała
• Nieprawidłowe obuwie

Jak leczyć entezopatie ścięgna Achillesa?

Entezopatia ścięgna Achillesa to powstały w wyniku ciągłego przeciążania stan zapalny przyczepu ścięgna Achillesa do pięty. W wyniku tego dochodzi do nadbudowy kostnej guza piętowego i powstania wyrośli kostnych (entezofitów), które obniżają wytrzymałość oraz elastyczność ścięgna. Z czasem może dojść do zerwania Achillesa. Leczenie w tym przypadku nacelowane jest na usunięcie stanu zapalnego, przywrócenie siły i elastyczności ścięgna Achillesa.

Objawy zerwania ścięgna Achillesa

Wśród najczęstszych objawów zerwania ścięgna należy wymienić charakterystyczny trzaskający dźwięk towarzyszący zerwaniu się ścięgna, oprócz tego uszkodzeniu ścięgna towarzyszy:

• Ostry ból okolicy pięty i łydki
• Zaczerwienie i zwiększona temperatura
• Obrzęk i pogrubienie zarysu łydki
• Krwiak w miejscu uszkodzenia
• Trudności w zgięciu palców stopy ku dołowi
• Brak możliwości obciążania stopy i chodzenia

Objawy przeciążenia ścięgna Achillesa

• Przewlekły ból okolicy łydki i pięty
• Sztywność ścięgna
• Ograniczenie ruchomości stopy
• Lekkie pogrubienie zarysu łydki
• Miejscowa tkliwość

Diagnostyka a zerwanie ścięgna Achillesa

Do postawienia prawidłowej diagnozy i określenia rozległości uszkodzenia fizjoterapeuta przeprowadza wywiad, dzięki któremu ustalana jest przyczyna urazu i jej okoliczności. Następnie wykonuje badanie kliniczne na podstawie, którego stwierdza czy ścięgno został przerwane i czy przenosi obciążenie wykorzystując miedzy innymi Test Thomasa.

Wykorzystując badanie USG fizjoterapeuta/lekarz potwierdza wnioski badania klinicznego stwierdza również jak daleko znajdują się od siebie końce uszkodzonego ścięgna, co wpływa na wybór metody operacyjnej.

Pierwsza pomoc po zerwaniu ścięgna Achillesa

Jeśli podejrzewasz, że mogło dojść u ciebie do uszkodzenia ścięgna Achillesa przede wszystkim:

• Nie obciążaj stopy i łydki
• Nie wykonuj gwałtownych ruchów stopą
• Schładzaj łydkę, aby uniknąć dużego obrzęku i krwiaka
• Skonsultuj się z fizjoterapeutą lub lekarzem

Rehabilitacja po zerwaniu ścięgna Achillesa

Bezpośrednio po zabiegu szycia ścięgna Achillesa stopa unieruchomiona jest z użyciem opatrunku gipsowego lub specjalnej ortezy w pozycji zgięcia podeszwowego stopy. Ma to za zadanie ograniczenie możliwości napięcia gojącego się ścięgna.

Po 2 tygodniach usuwane są szwy a pacjent rozpoczyna rehabilitację, w tym okresie możliwe jest stopniowe obciążanie stopy w ortezie ustawionej w pozycji lekkiego zgięcia podeszwowego. Do 6 tygodnia rehabilitacja to praca manualna nad uzyskaniem elastycznej i wytrzymałej blizny oraz stopniowe przywracanie zakresu ruchu w stawie skokowym, kolanowym. W tym okresie wykonuje się ćwiczenia bierne, wspomagane, kolateralne, jak również oporowe stawu kolanowego i biodrowego.

Około 7 tygodnia rozpoczyna się ćwiczenia kształtujące siłę, wytrzymałość oraz odpowiednią priopriocepcję stawu skokowego. Prowadzi się reedukacje wzorca chodu, rozpoczyna stopniowy stretching ścięgna Achillesa. W około 6 miesięcy po operacji przywraca się funkcjonalna sprawność i wytrzymałość, dzięki czemu powrót do aktywności jest bezpieczny.

Jak długo goi się ścięgno Achillesa?

Czas rekonwalescencji zależy od intensywności urazu i wyboru leczenia. Jeśli doszło tylko do przeciążenia z niewielkimi mikrourazami około 6 tygodniowa rehabilitacja pozwala wygasić stan zapalny i przywrócić funkcjonalną sprawność ścięgna Achillesa i całej kończyny dolnej.

W przypadku zerwania częściowego lub całkowitego po leczeniu operacyjnym pełna sprawność po zabiegu i rehabilitacja trawa od 6 nawet do 12 miesięcy.

Czy da się chodzić z zerwanym ścięgnem Achillesa?

Bezpośrednio po urazie należy nie obciążać kończyny po stronie uszkodzenia, następnie można poruszać się z użyciem kuł łokciowych. Taki sposób poruszania się z pełnym odciążenie stopy i ścięgna umożliwia jego regenerację w przypadku leczenia zachowawczego jak również w okresie po operacji.

Szycie ścięgna Achillesa po zerwaniu

Wybór metody operacyjnej zależy między innymi od czasu, w jakim pacjent zgłosi się na leczenie operacyjne, oraz od tego jak rozległy jest to uraz i jak daleko od siebie znajdują się końce ścięgna Achillesa. W przypadku zastarzałych nieleczonych urazów często niemożliwe jest wykorzystanie nowszych mało inwazyjnych przezskórnych technik operacyjnych.

W przypadku zmian w ścięgnie o podłożu zmian zwyrodnieniowych, tendinopatii możliwe jest wykonanie rekonstrukcji ścięgna techniką otwartą wykorzystując przeszczep ścięgna pobrany od pacjenta najczęściej wybierając materiał z grupy kulszowo-goleniowej.

Jak postępować po operacji ścięgna Achillesa?

Stopa i ścięgno Achillesa umieszczone są w opatrunku gipsowym lub specjalnej ortezie w pozycji lekkiego zgięcia podeszwowego bezpośrednio po operacji. Ma to zapobiec ewentualnym naprężeniom ścięgna. Po dwóch tygodniach i zdjęciu szwu (około 10 dnia po zabiegu) należy rozpocząć rehabilitację.

W początkowym okresie pooperacyjnym należy unikać obciążania operowanej stopy, gwałtownych ruchów czy aktywności mogących sprowokować upadek. W tym okresie pojawia się również obrzęk a krążenie w tej okolicy jest utrudnione. Aby zmniejszyć obrzęk należy regularnie chłodzić łydkę i okolice stawu skokowego a następnie układać nogę w elewacji (stopa powyżej linii serca).

Jak długo trwa leczenie ścięgna Achillesa?

W zależności od stanu pacjenta przed urazem i przyczyny urazu proces dochodzenia do pełnej sprawności jest indywidualny w każdym przypadku. Proces rehabilitacji będzie przebiegał inaczej w przypadku całkowitego zerwania, a częściowego zerwania leczonego zachowawczo. W przypadku szycia ścięgna Achillesa czas leczenia uzależniony jest również od wybranej metody operacyjnej. Najczęściej czas powrotu do pełnej sprawności wynosi około 6 – 8 miesięcy.